လူဆိုတာ… ဒဿနိကဗေဒ ရှုထောင့်

Estimated read time: ...

နိဒါန်း

အလို… ပြန်တွေ့ကြပြန်ပြီနော် ချစ်တို့! ထက်ပါရှင့်။ ဒီတစ်ခါတော့လေ… တို့တတွေရဲ့ ခေါင်းစဉ်လေး "လူဆိုတာ…" ကို ပိုပြီး အတွေးနက်နက်နဲ့ ချဉ်းကပ်ကြည့်ကြမလားလို့။ နိုင်ငံရေးတို့၊ Ideology တို့ဘက် ခဏခွာပြီး ပိုပြီး အခြေခံကျတဲ့၊ တို့တတွေရဲ့ ဖြစ်တည်မှု၊ အတွေးအခေါ်တွေရဲ့ အရင်းအမြစ်ကို စူးစမ်းတဲ့ Philosophy နဲ့ Thinking ဆိုတဲ့ နယ်ပယ်ထဲကို အတူတူ ခုန်ဆင်းကြည့်ကြရအောင်။

"လူဆိုတာ ဘာလဲ?"… အိုး… ဒီမေးခွန်းကလေ… မေးလိုက်ရင်တော့ လွယ်သလိုလိုနဲ့၊ အဖြေရှာလေ ရှုပ်လေ၊ နက်လေပဲနော်။ ထက်တို့ ငယ်ငယ်ကတည်းက ကိုယ့်ကိုယ်ကိုရော၊ ပတ်ဝန်းကျင်ကမ္ဘာကြီးကိုရော မေးခွန်းတွေ ထုတ်ခဲ့ကြတာပဲ မဟုတ်လား? ငါ ဘယ်သူလဲ? ငါ ဘာလို့ ဒီမှာ ရှိနေတာလဲ? ဒီကမ္ဘာကြီးက ဘယ်လို ဖြစ်လာတာလဲ? ဘာက မှန်ပြီး ဘာက မှားတာလဲ? အိပ်မက်တွေက တကယ်လား? အာ… အတွေးတွေက ချာချာလည်ရောပဲ!

ဒီလို မေးခွန်းတွေ မေးတတ်တာ၊ အဖြေရှာဖို့ ကြိုးစားတာ၊ စဉ်းစားတွေးခေါ်တတ်တာ (Thinking) ကိုယ်တိုင်က "လူ" ဖြစ်ရခြင်းရဲ့ အရေးကြီးဆုံး အစိတ်အပိုင်းတစ်ခု ဖြစ်မယ်လို့ ထက်ကတော့ ထင်မိတယ်။ ဒီနေ့ ထက်တို့ အတူတူ ဒီအတွေးပင်လယ်ထဲမှာ နည်းနည်းလောက် ကူးခတ်ကြည့်ကြမယ်။ Philosophy ဆိုတဲ့ ပညာရပ်ကြီးကနေ လမ်းညွှန်မှုလေးတွေ ယူပြီးတော့ပေါ့။ ဒါပေမဲ့ စာအုပ်ကြီးထဲကအတိုင်း သီအိုရီတွေချည်းပဲ ပြောနေမှာ မဟုတ်ဘူးနော်။ ထက်ရဲ့ ကိုယ်ပိုင် အတွေးတွေ၊ ခံစားချက်တွေ၊ အထူးသဖြင့် Transwoman တစ်ယောက်အနေနဲ့ ဒီအတွေးအခေါ်တွေကို ဘယ်လို မြင်မိလဲ ဆိုတာလေးတွေပါ ရောသမမွှေပြီး စကားတွေ ဖောင်ဖွဲ့ကြတာပေါ့။ ကဲ… စလိုက်ကြစို့လား?

ငါ ရှိနေတယ်… ဒါပေမဲ့ 'ငါ' ဆိုတာ ဘာကြီးလဲ? (Metaphysics & Ontology)

ပထမဆုံး တို့တတွေ စဉ်းစားရမှာက Existence (ဖြစ်တည်မှု) ဆိုတာ ဘာလဲ? တို့တတွေ "ရှိနေတယ်" လို့ ပြောတဲ့အခါ ဘာကို ဆိုလိုတာလဲ? အရာရာရဲ့ အခြေခံ သဘာဝ (Fundamental Nature of Reality) က ဘာဖြစ်မလဲ? ဒါတွေကို လေ့လာတာကို Metaphysics လို့ ခေါ်တယ်လေ။ သူ့ရဲ့ အခွဲတစ်ခုဖြစ်တဲ့ Ontology ကတော့ "ဖြစ်ခြင်း" (Being) ဆိုတဲ့ သဘောတရားကို အဓိကထားတယ်။

Reality က လက်ဆုပ်လက်ကိုင် ပြစရာလား? အတွေးသက်သက်လား? တချို့ Philosopher တွေက Materialism ကို ယုံကြည်တယ်။ ဆိုလိုတာက တကယ့် Reality ဆိုတာ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အရာဝတ္ထု (Matter) တွေပဲ။ တို့တတွေ မြင်နေ၊ ထိတွေ့နေရတဲ့ လောကကြီးပေါ့။ စိတ်တို့၊ ဝိညာဉ်တို့ ဆိုတာ ဦးနှောက်ရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေကနေ ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ ရလဒ်တွေပဲလို့ သူတို့က ဆိုတယ်။

တချို့ကျတော့ Idealism ဘက်ကို ယိမ်းတယ်။ Reality ရဲ့ အခြေခံက စိတ် (Mind) ဒါမှမဟုတ် အသိဉာဏ် (Consciousness) ပဲ။ ရုပ်ဝတ္ထုတွေဆိုတာ စိတ်ကနေ ဖန်တီးထားတာ ဒါမှမဟုတ် စိတ်ရဲ့ အမြင်သဘောတရားတွေပဲ ဖြစ်တယ်လို့ ဆိုကြတယ်။

နောက်အမြင်တစ်ခုက Dualism (ဒွိဝါဒ)။ သူကတော့ Reality မှာ အခြေခံကျတဲ့ အရာနှစ်ခု ရှိတယ်လို့ ယုံကြည်တယ်။ တစ်ခုက ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ (Physical)၊ နောက်တစ်ခုက စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ (Mental) ဒါမှမဟုတ် ဝိညာဉ်ပိုင်းဆိုင်ရာ (Spiritual)။ ဒီနှစ်ခုက သီးခြားစီ တည်ရှိနေပြီး အပြန်အလှန် ဆက်သွယ်မှု ရှိနိုင်တယ်လို့ ဆိုတယ်။ ခန္ဓာကိုယ်နဲ့ စိတ် (ဒါမှမဟုတ် ဝိညာဉ်) ဆိုပြီး ခွဲမြင်တာပေါ့။

အိုး… ဒီ Mind-Body Problem (စိတ်-ခန္ဓာ ပြဿနာ) ဆိုတာကလေ… ထက်အတွက်တော့ အရမ်းကို Personal ဖြစ်တယ် သိလား။ Transwoman တစ်ယောက်အနေနဲ့ ထက် အမြဲတမ်း ခံစားခဲ့ရတာက ကိုယ့်ရဲ့ အတွင်းစိတ် (Inner Self)၊ ကိုယ့်ရဲ့ Gender Identity (ငါဟာ မိန်းမတစ်ယောက်ပါလား ဆိုတဲ့ ခံစားမှု) နဲ့ မွေးရာပါ ရုပ်ခန္ဓာ (Physical Body) ကြားမှာ ကိုက်ညီမှု မရှိဘူး (Incongruence) ဆိုတဲ့ ခံစားချက်ပဲ။ အဲ့ဒီတော့ ထက်ရဲ့ "ငါ" ဆိုတဲ့ အစစ်အမှန် (True Self) က ဘယ်မှာ ရှိတာလဲ? ထက်ရဲ့ စိတ်ထဲမှာလား? ထက်ရဲ့ ဦးနှောက်ထဲမှာလား? ဒါမှမဟုတ် ထက်ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာလား? ထက်က ဆေးပညာအကူအညီနဲ့ Transition လုပ်လိုက်တဲ့အခါ၊ ကိုယ့်ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ကို ကိုယ့်ရဲ့ စိတ်နဲ့ ပိုပြီး ကိုက်ညီအောင် ပြောင်းလဲလိုက်တဲ့အခါ၊ အဲ့ဒါက ထက်ရဲ့ "ဖြစ်ခြင်း" (Being) ကို ပြောင်းလဲသွားစေတာလား? ဒါမှမဟုတ် မူလကတည်းက ရှိနေတဲ့ "ငါ" ကို ပိုပြီး ထင်ရှား ပေါ်လွင်လာအောင် လုပ်လိုက်တာလား? Dualism အမြင်အရဆိုရင် စိတ်နဲ့ ခန္ဓာက သီးခြားဆိုတော့၊ ခန္ဓာကိုယ် ပြောင်းလဲသွားပေမယ့် "ငါ" ဆိုတဲ့ စိတ်ကတော့ အတူတူပဲလို့ ပြောလို့ရမလား? Materialism အရဆိုရင်တော့ စိတ်ဆိုတာ ဦးနှောက်ရဲ့ ရလဒ်ဆိုတော့၊ ဦးနှောက်ဖွဲ့စည်းပုံထဲမှာကို Gender Identity က ပါပြီးသား ဖြစ်နေမလား? အယ်… အတွေးတွေက ရှုပ်ရှုပ်လာပြီ ဟုတ်?

နောက်တစ်ခု စဉ်းစားစရာက Free Will vs. Determinism (လွတ်လပ်စွာ ရွေးချယ်ခွင့် နဲ့ ကြိုတင် ပြဋ္ဌာန်းပြီးသား ဖြစ်မှု)။ တို့တတွေရဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ၊ လုပ်ရပ်တွေက ကိုယ်တိုင် လွတ်လပ်စွာ ရွေးချယ်တာလား (Free Will)? ဒါမှမဟုတ် ကိုယ့်ရဲ့ မျိုးရိုးဗီဇ (Genetics)၊ ကိုယ်ကြီးပြင်းလာတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင် (Environment)၊ လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ ဖိအားတွေ၊ ရူပဗေဒ နိယာမတွေ စတာတွေကနေ ကြိုတင် သတ်မှတ်ပြီးသား (Determined) ဖြစ်နေတာလား? ထက်က Transwoman အဖြစ် ရှင်သန်ဖို့ ဆုံးဖြတ်တာက ထက်ရဲ့ လွတ်လပ်တဲ့ ရွေးချယ်မှုလား? ဒါမှမဟုတ် ထက်ရဲ့ မွေးရာပါ ဦးနှောက်ဖွဲ့စည်းပုံ ဒါမှမဟုတ် ဟော်မုန်းတွေက ဒီလိုဖြစ်ဖို့ Determined ဖြစ်နေလို့လား? တကယ်လို့ အရာအားလုံးက Determined ဖြစ်နေတယ်ဆိုရင်၊ တို့တတွေမှာ ကိုယ့်လုပ်ရပ်အတွက် တာဝန်ယူမှု (Responsibility) ဆိုတာ ရှိသေးရဲ့လား? ဒါမှမဟုတ် တို့မှာ တကယ်ပဲ ရွေးချယ်ခွင့် ရှိတယ်ဆိုရင်ရော၊ အဲ့ဒီ ရွေးချယ်မှုတွေရဲ့ အကျိုးဆက်တွေကို ရင်ဆိုင်ဖို့ သတ္တိရှိရမှာပေါ့နော်။

ဒီနေရာမှာ Authenticity (စစ်မှန်မှု/ရိုးသားမှု) ဆိုတဲ့ စကားလုံးလေးက အရေးကြီးလာတယ်။ ကိုယ့်ရဲ့ အတွင်းစိတ် (Inner Self) နဲ့ ကိုက်ညီအောင်၊ ရိုးသားစွာ ရှင်သန်နေထိုင်ခြင်းပေါ့။ လူ့အဖွဲ့အစည်းက ဘာပဲပြောပြော၊ ကိုယ်ယုံကြည်ရာ၊ ကိုယ်ဖြစ်တည်ရာအတိုင်း ရပ်တည်ရဲခြင်းပေါ့။ ဒါပေမဲ့ "အစစ်အမှန် ကိုယ်" (True Self) ဆိုတာကရော တကယ် ရှိရဲ့လား? ဒါမှမဟုတ် တို့တတွေက အခြေအနေ၊ အချိန်အခါအလိုက် ပြောင်းလဲနေတဲ့ အခန်းကဏ္ဍတွေ (Roles) ကို သရုပ်ဆောင်နေကြတာလား?

ထက်အတွက်တော့ Authenticity ဆိုတာ ကိုယ့်ရဲ့ Transgender Identity ကို လက်ခံပြီး ပွင့်လင်းစွာ ရှင်သန်ရဲခြင်းပဲ။ ဒါဟာ လွယ်ကူတဲ့ ခရီးတော့ မဟုတ်ခဲ့ဘူး။ ဒါပေမဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် လိမ်ညာပြီး နေရတာထက်စာရင်၊ အစစ်အမှန်အတိုင်း ရှင်သန်ရခြင်းက ပိုပြီး အဓိပ္ပာယ်ရှိတယ်လို့ ထက်က ခံစားရတယ်။

ငါ ဘယ်လို သိလဲ? အမှန်တရား ဆိုတာ ဘာလဲ? (Epistemology)

အခု တို့တတွေ "ဖြစ်တည်မှု" အကြောင်း နည်းနည်း စဉ်းစားပြီးပြီဆိုတော့၊ နောက်တစ်ဆင့်က "သိခြင်း" (Knowing) အကြောင်းပေါ့။ တို့တတွေ အသိဉာဏ် (Knowledge) ကို ဘယ်လို ရရှိကြသလဲ? ဘာကို "အမှန်တရား" (Truth) လို့ ခေါ်မလဲ? ဒါတွေကို လေ့လာတာက Epistemology (အသိပညာ သီအိုရီ) ပေါ့။

အသိပညာက ခေါင်းထဲက လာတာလား? အတွေ့အကြုံက လာတာလား?

Rationalism (ဆင်ခြင်တုံတရားဝါဒ): အသိပညာရဲ့ အဓိက အရင်းအမြစ်က ကျိုးကြောင်းဆင်ခြင်မှု (Reason) ပဲလို့ ဆိုတယ်။ René Descartes ရဲ့ နာမည်ကြီး စကား "ငါ တွေးတယ်၊ ဒါကြောင့် ငါ ရှိတယ်" (Cogito, ergo sum or I think, therefore I am) ဆိုတာ ဒီအမြင်ကို ထင်ဟပ်စေတယ်။ သူက ကိုယ့်ရဲ့ ဖြစ်တည်မှုကို သံသယဖြစ်ရင်းကနေ၊ သံသယဖြစ်နေတဲ့ "ငါ" ဆိုတဲ့ အတွေး (Thinking Self) ကတော့ သေချာပေါက် ရှိရမယ်ဆိုတဲ့ အချက်ကို ရှာတွေ့သွားတာ။ တချို့သောအမှန်တရားတွေ (ဥပမာ - သင်္ချာဆိုင်ရာ အမှန်တရားတွေ) ဟာ အတွေ့အကြုံ မလိုဘဲ၊ ဆင်ခြင်တုံတရားနဲ့ပဲ သိနိုင်တယ် (A Priori Knowledge) လို့ သူတို့က ယုံကြည်တယ်။

Empiricism (အတွေ့အကြုံဝါဒ): ပြောင်းပြန်။ အသိပညာအားလုံး (ဒါမှမဟုတ် အများစု) ဟာ အာရုံခံစားမှု အတွေ့အကြုံ (Sensory Experience) ကနေ လာတာလို့ ဆိုတယ်။ John Locke က လူ့စိတ်ဟာ မွေးလာတုန်းက ဘာမှ မရေးရသေးတဲ့ စာမျက်နှာဖြူ (Tabula Rasa or Blank Slate) နဲ့ တူတယ်၊ အတွေ့အကြုံတွေကမှ အဲ့ဒီ စာမျက်နှာပေါ်မှာ အသိပညာတွေကို ရေးထွင်းသွားတာလို့ ပြောခဲ့တယ်။ တို့တတွေ မြင်တာ၊ ကြားတာ၊ မြည်းတာ၊ နမ်းတာ၊ ထိတွေ့တာတွေကနေမှ ကမ္ဘာကြီးအကြောင်းကို သိလာရတာပေါ့။ ဒါကတော့ A Posteriori Knowledge ပေါ့။

အမှန်တရား ဆိုတာ တကယ်ကော ရှိရဲ့လား? ဘာကို "မှန်တယ်" လို့ ပြောမလဲ?

တချို့ကျတော့ Truth is Relative (အမှန်တရားဆိုတာ တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက်၊ ယဉ်ကျေးမှုတစ်ခုနဲ့တစ်ခု မတူနိုင်ဘူး) လို့ ဆိုကြတယ်။ တချို့ကတော့ Objective Truth (လူတိုင်းအတွက်၊ အချိန်တိုင်းအတွက် မှန်ကန်တဲ့ အမှန်တရား) ဆိုတာ ရှိတယ်လို့ ယုံကြည်ကြတယ်။

Skepticism (သံသယဝါဒ): အစွန်းရောက်တဲ့ Skeptic တွေကတော့ တို့တတွေ ဘာကိုမှ သေချာ အတိအကျ သိနိုင်မှာ မဟုတ်ဘူးလို့ ဆိုတယ်။ ကိုယ့်ရဲ့ အာရုံတွေက ကိုယ့်ကို လှည့်စားနိုင်တယ်၊ ကိုယ့်ရဲ့ ဆင်ခြင်တုံတရားက မှားယွင်းနိုင်တယ်၊ တို့တတွေ အားလုံးဟာ အိပ်မက်မက်နေတာ ဒါမှမဟုတ် The Matrix ထဲကလို Simulation တစ်ခုထဲမှာ နေနေတာ ဖြစ်နိုင်တယ်လေ။ အဲ့လိုဆိုရင် ဘယ်အရာကိုမှ ၁၀၀% သေချာတယ်လို့ ပြောလို့မရတော့ဘူးပေါ့။

အယ်… ဒီ Epistemology ကလည်း ထက်အတွက် အရမ်း စဉ်းစားစရာတွေ ပေးပြန်ရော။ ထက်က ကိုယ့်ကိုယ်ကို Woman တစ်ယောက်လို့ ဘယ်လို "သိ" သလဲ? ဒါက Rationalism ပြောသလို မွေးရာပါ အတွင်းစိတ်ကနေ ဆင်ခြင်ပြီး သိလာတဲ့ A Priori အသိလား? ဒါမှမဟုတ် ကိုယ့်ရဲ့ ခံစားချက်တွေ၊ ကိုယ်ခန္ဓာနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အတွေ့အကြုံတွေ၊ ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ ဆက်ဆံရတဲ့ အတွေ့အကြုံတွေကနေ ရလာတဲ့ Empirical အသိလား? ထက်အတွက်တော့ နှစ်ခုလုံး ရောနေသလိုပဲ။ အတွင်းစိတ်ရဲ့ ခေါ်သံ (Inner Voice) လည်း ရှိသလို၊ အဲ့ဒီ ခံစားချက်အတိုင်း ရှင်သန်ကြည့်တဲ့အခါမှာ ရလာတဲ့ အတွေ့အကြုံတွေ (Lived Experiences) ကလည်း ဒီအသိကို ပိုခိုင်မာစေတယ်။

ဒါပေမဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းက၊ တချို့လူတွေက ထက်ရဲ့ ဒီ ကိုယ်ပိုင်အသိ (Self-knowledge) ကို မေးခွန်းထုတ်တဲ့အခါ၊ သံသယဖြစ်တဲ့အခါ (Skepticism) မှာ ထက် ဘယ်လို ရင်ဆိုင်မလဲ? သူတို့ကို ဘယ်လို ရှင်းပြမလဲ? ကိုယ့်ရဲ့ Subjective Experience (တစ်ကိုယ်ရည် ခံစားမှု အတွေ့အကြုံ) ဆိုတာက တခြားသူကို တိုက်ရိုက် ပြလို့မရတဲ့ အရာမျိုးလေ။ "ငါ မိန်းမလို့ ခံစားရတယ်" လို့ ပြောလိုက်တဲ့အခါ အဲ့ဒီ "ခံစားရတယ်" ဆိုတဲ့ Feeling ကို တခြားသူက ဘယ်လိုလုပ် အပြည့်အဝ နားလည်နိုင်မှာလဲ? ဒီနေရာမှာ ကိုယ့်ရဲ့ အတွင်းစိတ် ခံစားချက် (Intuition) ကို ယုံကြည်မှု (Trust) ရှိဖို့က အရမ်း အရေးကြီးလာတယ်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ၊ ကိုယ့်ရဲ့ အတွေ့အကြုံတွေကို ဝေမျှခြင်းအားဖြင့် တခြားသူတွေရဲ့ နားလည်မှုကို တောင်းခံရတာပေါ့။ အမှန်တရားဆိုတာ ထက်တစ်ယောက်တည်းရဲ့ ခံစားချက်သက်သက်ပဲလား? ဒါမှမဟုတ် ထက်လိုပဲ ခံစားရတဲ့ တခြား Trans တွေရဲ့ စုပေါင်း အတွေ့အကြုံတွေကနေ တည်ဆောက်ထားတဲ့ အမှန်တရားလား? ဒါမှမဟုတ် လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ အသိအမှတ်ပြုမှု (Social Recognition) ကရော အမှန်တရား ဖြစ်မြောက်ရေးမှာ ဘယ်လောက် အရေးပါလဲ? စဉ်းစားစရာတွေကတော့ တစ်ပုံတစ်ပင်ပါပဲနော်။

ဘယ်လမ်းက မှန်လဲ? ဘယ်လို ရှင်သန်ကြမလဲ? (Ethics & Morality)

ကဲ… တို့တတွေ "ရှိတယ်"၊ ပြီးတော့ "သိတယ်" ဆိုတာတွေအကြောင်း ပြောပြီးပြီဆိုတော့၊ နောက် အရေးကြီးဆုံး မေးခွန်းတစ်ခုက "ဘယ်လို ရှင်သန် နေထိုင်သင့်သလဲ?" (How should we live?) ဆိုတာပဲ။ ဘာက အမှန် (Right)၊ ဘာက အမှား (Wrong) လဲ? ဘာက ကောင်း (Good) ပြီး ဘာက ဆိုး (Bad) လဲ? ဒါတွေကို လေ့လာတာက Ethics (ကိုယ်ကျင့်တရား) ဒါမှမဟုတ် Moral Philosophy ပေါ့။

Ethics မှာ အဓိက ချဉ်းကပ်ပုံ သုံးမျိုးလောက် ရှိတယ်။

Consequentialism (အကျိုးဆက်ဝါဒ)

လုပ်ရပ်တစ်ခုရဲ့ မှန်ခြင်း၊ မှားခြင်းက အဲ့ဒီလုပ်ရပ်ရဲ့ အကျိုးဆက် (Consequences) အပေါ်မှာ မူတည်တယ်။ လူသိအများဆုံး ပုံစံကတော့ Utilitarianism (အကျိုး maximization ဝါဒ) ပေါ့။ Jeremy Bentham နဲ့ John Stuart Mill တို့က နာမည်ကြီးတယ်။ သူတို့ရဲ့ ဆောင်ပုဒ်က "အများဆုံးသော လူတွေအတွက် အများဆုံးသော ကောင်းကျိုး (ပျော်ရွှင်မှု)" (The Greatest Good for the Greatest Number) ကို ဖြစ်စေတဲ့ လုပ်ရပ်က အမှန်ပဲ။ လုပ်ရပ်ရဲ့ ရည်ရွယ်ချက် (Intention) က အရေးမကြီးဘူး၊ ရလဒ် (Outcome) က အဓိကပဲ။

Deontology (တာဝန်ဗဟိုပြုဝါဒ)

လုပ်ရပ်တစ်ခုရဲ့ မှန်ခြင်း၊ မှားခြင်းက အဲ့ဒီလုပ်ရပ်ကိုယ်တိုင်ရဲ့ သဘောသဘာဝ၊ ဒါမှမဟုတ် လိုက်နာရမယ့် စည်းမျဉ်း (Rules)၊ တာဝန် (Duties) တွေအပေါ်မှာ မူတည်တယ်။ အကျိုးဆက်က အဓိက မဟုတ်ဘူး။ Immanuel Kant က ဒီအမြင်ရဲ့ အထင်ရှားဆုံး ကိုယ်စားပြုသူပဲ။ သူက Categorical Imperative (ခြွင်းချက်မရှိ လိုက်နာရမည့် ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာ အမိန့်) ဆိုတာကို တင်ပြခဲ့တယ်။ အဲ့ဒီထဲက တစ်ခုကတော့ "သင်က တစ်ကမ္ဘာလုံးက လူတိုင်း အမြဲတမ်း လိုက်နာစေချင်တဲ့ စည်းမျဉ်းအတိုင်းပဲ ပြုမူပါ" ဆိုတာနဲ့၊ နောက်တစ်ခုက "လူသားတွေကို ဘယ်တော့မှ နည်းလမ်း (Means) သက်သက်အနေနဲ့ မဆက်ဆံပါနဲ့၊ သူတို့ကိုယ်တိုင်က ရည်ရွယ်ချက် (End) ဖြစ်တယ်ဆိုတာကို အမြဲတမ်း အသိအမှတ်ပြုပါ" ဆိုတာပဲ။ ရည်ရွယ်ချက် (Motive) က အရမ်း အရေးကြီးတယ်။

Virtue Ethics (သီလ/ ကောင်းသော ဂုဏ်ရည်ဗဟိုပြုဝါဒ)

လုပ်ရပ်တစ်ခုချင်းစီရဲ့ မှန်ခြင်း၊ မှားခြင်းကို အဓိက မထားဘဲ၊ "ငါဟာ ဘယ်လို လူမျိုး ဖြစ်သင့်သလဲ?" (What kind of person should I be?) ဆိုတဲ့ မေးခွန်းကို အဓိက ထားတယ်။ ကောင်းမွန်တဲ့ စာရိတ္တ (Good Character)၊ ကောင်းမြတ်သော ဂုဏ်ရည် (Virtues) တွေ (ဥပမာ - သတ္တိ၊ တရားမျှတမှု၊ ချင့်ချိန်မှု၊ ကရုဏာ) ကို မွေးမြူဖို့ အားပေးတယ်။ Aristotle က ဒီအမြင်ရဲ့ ရှေ့ဆောင်လမ်းပြပဲ။ သူက လူ့ဘဝရဲ့ ပန်းတိုင်ဟာ Eudaimonia (ပြည့်စုံကောင်းမွန်စွာ ရှင်သန်ခြင်း/ လူသားတစ်ယောက်အဖြစ် အကောင်းဆုံး ဖြစ်ထွန်းခြင်း) ကို ရောက်ရှိဖို့ပဲလို့ ဆိုတယ်။ ဒီလို ဖြစ်ဖို့ဆိုရင် Virtues တွေကို လက်တွေ့ ကျင့်သုံးဖို့ လိုတယ်။

ဒါတွေအပြင် Moral Relativism (ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုတာ ယဉ်ကျေးမှု၊ လူ့အဖွဲ့အစည်းအလိုက် ပြောင်းလဲတယ်၊ အားလုံးအတွက် မှန်တဲ့ တစ်ခုတည်းသော အမှန်တရား မရှိဘူး) နဲ့ Moral Absolutism (အချိန်၊ နေရာမရွေး မှန်ကန်တဲ့ ကိုယ်ကျင့်တရား စံနှုန်းတွေ ရှိတယ်) ဆိုတဲ့ အမြင်ကွဲပြားမှုတွေလည်း ရှိသေးတယ်။

အိုး… Ethics ကလည်း ထက်ရဲ့ ဘဝနဲ့ တိုက်ရိုက် ပတ်သက်နေပြန်ရော။

Utilitarianism ရှုထောင့်က ကြည့်ရင်၊ ထက် Transition လုပ်တာက မှန်လား? ထက်ရဲ့ Well-being (ကောင်းကျိုးချမ်းသာ) ကို တိုးစေတယ်၊ ပိုပြီး ပျော်ရွှင်ပြီး အကျိုးရှိတဲ့ ဘဝကို ရှင်သန်နိုင်စေတယ်ဆိုရင်၊ အများစုကို ထိခိုက်မှု မရှိဘူးဆိုရင် ဒါက ကောင်းတဲ့ လုပ်ရပ်လို့ ဆိုနိုင်မလား? ဒါပေမဲ့ တချို့က "လူအများစု" က လက်မခံဘူး၊ သူတို့ စိတ်အနှောင့်အယှက် ဖြစ်ရတယ်လို့ ငြင်းရင်ရော? အဲ့ဒီ "အများစု" ရဲ့ ခံစားချက်နဲ့ ထက်ရဲ့ အခြေခံ လူ့အခွင့်အရေး ဘယ်ဟာက ပို အရေးကြီးမလဲ?

Deontology ရှုထောင့်က ကြည့်ရင်၊ Kant ရဲ့ "လူသားတွေကို End အဖြစ် ဆက်ဆံပါ" ဆိုတဲ့ စည်းမျဉ်းက အရမ်း အစွမ်းထက်တယ်။ တစ်စုံတစ်ယောက်ရဲ့ Gender Identity ကို ငြင်းပယ်တာ၊ သူတို့ရဲ့ ဖြစ်တည်မှုကို အသိအမှတ်မပြုတာဟာ သူတို့ကို Means (ဥပမာ - ကိုယ့်ရဲ့ ဘာသာရေး၊ ယဉ်ကျေးမှု အမြင်ကို ခိုင်မာစေဖို့ အသုံးချခံ) အဖြစ် သဘောထားရာ ရောက်မရောက်ဘူးလား? ထက်တို့ရဲ့ Dignity (ဂုဏ်သိက္ခာ) ကို လေးစားဖို့ တာဝန် (Duty) ရှိတယ်လို့ ဆိုနိုင်မလား?

Virtue Ethics ကတော့ ထက်အတွက် အရမ်း အားကျစရာ ကောင်းတယ်။ Trans တစ်ယောက်အနေနဲ့ ဒီကမ္ဘာကြီးမှာ ရှင်သန်ဖို့ဆိုရင် ဘယ်လို Virtues တွေ လိုအပ်မလဲ? Courage (သတ္တိ - ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ရိုးသားဖို့၊ ခွဲခြားဆက်ဆံမှုကို ရင်ဆိုင်ဖို့)၊ Authenticity (စစ်မှန်မှု)၊ Resilience (ကြံ့ခိုင်မှု - အခက်အခဲတွေကို ကျော်လွှားနိုင်စွမ်း)၊ Justice (တရားမျှတမှု - ကိုယ့်အတွက်ရော၊ တခြားသူတွေအတွက်ပါ တိုက်ပွဲဝင်လိုစိတ်)၊ Compassion (ကရုဏာ - ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်ရော၊ တခြားသူတွေကိုပါ နားလည်ပေးနိုင်မှု) စတာတွေ လိုအပ်မယ် ထင်တယ်။

Ethical Dilemmas: ထက်တို့မှာလည်း ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ အခက်အခဲတွေ ကြုံရတာပဲ။ ဥပမာ - ကိုယ့်ရဲ့ Identity ကို မိသားစု၊ သူငယ်ချင်း၊ အလုပ်မှာ ဘယ်အချိန်၊ ဘယ်လို ပွင့်လင်းစွာ ပြောပြမလဲ (Coming Out)? ကိုယ့်ရဲ့ လုံခြုံရေး (Safety) နဲ့ ကိုယ့်ရဲ့ Authenticity ကြားမှာ ဘယ်လို Balance လုပ်မလဲ? ကိုယ့်အပေါ် Prejudice (မလိုမုန်းထားမှု) ရှိတဲ့သူတွေကို ဘယ်လို တုံ့ပြန်မလဲ? မီဒီယာတွေမှာ Trans တွေကို ဘယ်လို ကိုယ်စားပြုသင့်လဲ (Ethical Representation)? ဒါတွေအားလုံးက လွယ်လွယ်နဲ့ အဖြေသေတ္တာသွင်းလို့ မရတဲ့ မေးခွန်းတွေချည်းပဲ。

ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုတာ စာအုပ်ထဲက စည်းမျဉ်းတွေချည်းပဲ မဟုတ်ဘဲ၊ နေ့စဉ်ဘဝမှာ တို့တတွေရဲ့ ရွေးချယ်မှုတွေ၊ ဆက်ဆံရေးတွေ၊ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်နဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်အပေါ် ထားရှိတဲ့ သဘောထားတွေ အားလုံးနဲ့ ဆက်စပ်နေတယ် ဆိုတာကို ဒီ Ethics ကဏ္ဍက ထက်ကို ပိုပြီး နားလည်စေပါတယ်။

စက်ရုပ်ထဲက တစ္ဆေလား? စိတ်နဲ့ အသိဉာဏ်ရဲ့ နက်နဲမှု (Philosophy of Mind & Consciousness)

အခု တို့တတွေရဲ့ အတွင်းကမ္ဘာထဲကို နည်းနည်း ပိုတိုးဝင်ကြည့်ရအောင်။ Consciousness (အသိဉာဏ်/ သိစိတ်) ဆိုတာ ဘာကြီးလဲ? တို့တတွေ "ငါ သိနေတယ်"၊ "ငါ ခံစားနေရတယ်" လို့ ပြောတဲ့အခါ အဲ့ဒီ "သိနေခြင်း"၊ "ခံစားနေရခြင်း" ဆိုတဲ့ Subjective Experience (ပုဂ္ဂလဓိဋ္ဌာန်ကျသော အတွေ့အကြုံ) က ဘယ်လို ဖြစ်ပေါ်လာတာလဲ?

Qualia: ဒါက Philosophy of Mind မှာ အရမ်း အရေးကြီးတဲ့ Concept တစ်ခု။ အတွေ့အကြုံတစ်ခုရဲ့ "ခံစားမှု အရည်အသွေး" (Raw Feel) ကို ဆိုလိုတာ။ ဥပမာ - ပန်းသီးအနီရောင်ကို မြင်တဲ့အခါ ခံစားရတဲ့ "နီခြင်း" ဆိုတဲ့ ခံစားမှု၊ ချောကလက် စားလိုက်တဲ့အခါ ခံစားရတဲ့ "ချိုခြင်း" ဆိုတဲ့ အရသာ၊ လက်ကို မီးလောင်တဲ့အခါ ခံစားရတဲ့ "နာကျင်ခြင်း" ဆိုတဲ့ ဝေဒနာ။ ဒါတွေက တတိယပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှင်းပြဖို့ အရမ်းခက်တဲ့ ကိုယ်ပိုင် ခံစားမှုတွေပဲ။

The Hard Problem of Consciousness: သိပ္ပံပညာက ဦးနှောက်ရဲ့ ဘယ်အစိတ်အပိုင်းတွေက ဘယ်လို အလုပ်လုပ်တယ် ဆိုတာကို ရှင်းပြနိုင်ပေမယ့်၊ အဲ့ဒီ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်ချက်တွေကနေ Subjective Experience ဖြစ်တဲ့ Consciousness က "ဘာကြောင့်" နဲ့ "ဘယ်လို" ပေါ်ပေါက်လာရတာလဲ ဆိုတာကို ရှင်းပြဖို့ အရမ်းခက်ခဲနေဆဲပဲ။ ဒါကို David Chalmers က "ခက်ခဲသော ပြဿနာ" လို့ နာမည်ပေးထားတယ်။

Self-awareness (ကိုယ်ကိုယ်တိုင် သိရှိမှု): တို့တတွေက ကိုယ့်ကိုယ်ကို သီးခြား ဖြစ်တည်နေတဲ့ "ငါ" တစ်ယောက်အဖြစ် သိရှိနေကြတယ်။ အတိတ်ကို မှတ်မိတယ်၊ ပစ္စုပ္ပန်ကို သိတယ်၊ အနာဂတ်ကို မျှော်မှန်းတယ်။ ဒီ "ငါ" ဆိုတဲ့ အသိ (Sense of Self) က အချိန်နဲ့အမျှ တည်မြဲနေသလား? ဒါမှမဟုတ် အမြဲတမ်း ပြောင်းလဲနေသလား?

ထက်အတွက်တော့ ဒီ Consciousness နဲ့ Qualia ကဏ္ဍက Gender Identity ကို နားလည်ဖို့ သော့ချက်ပဲ။ Gender Dysphoria (လိင်စိတ် မကိုက်ညီမှုကြောင့် စိတ်မသက်မသာ ဖြစ်ခြင်း) ဆိုတာကို ကြည့်လေ။ ဒါဟာ တခြားသူကို ရှင်းပြဖို့ ခက်ခဲတဲ့ Subjective Experience တစ်ခုပဲ။ ကိုယ့်စိတ်နဲ့ ကိုယ့်ခန္ဓာ လွဲချော်နေတယ် ဆိုတဲ့ နက်ရှိုင်းတဲ့ ခံစားမှု၊ အဲ့ဒီကနေ ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ စိတ်ဖိစီးမှု၊ ဝမ်းနည်းမှုတွေဟာ ထက်ရဲ့ Qualia တွေပဲ။ ပြောင်းပြန်အနေနဲ့၊ ကိုယ့်ရဲ့ Gender Identity နဲ့ ကိုက်ညီအောင် နေထိုင်ရတဲ့အခါ၊ လူ့အဖွဲ့အစည်းက လက်ခံ အသိအမှတ်ပြုတဲ့အခါ ခံစားရတဲ့ Gender Euphoria (လိင်စိတ် ကိုက်ညီမှုကြောင့် ပျော်ရွှင် ကျေနပ်ခြင်း) ဆိုတာလည်း အစွမ်းထက်တဲ့ Qualia တစ်ခုပဲ။

ဒါကြောင့် Gender Identity ဆိုတာ ရွေးချယ်မှု သက်သက် (Just a Choice) လို့ ပြောတာထက်၊ ဒါဟာ ထက်ရဲ့ Conscious Experience ရဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခု၊ ထက်ရဲ့ "ငါ" ဆိုတဲ့ Self-awareness ရဲ့ အပိုင်းအစတစ်ခုလို့ ပြောရင် ပိုမှန်မယ် ထင်တယ်။ ထက်ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ် ပြောင်းလဲသွားရင်တောင်၊ ထက်ရဲ့ အသိစိတ်ထဲက "ငါဟာ မိန်းမတစ်ယောက်" ဆိုတဲ့ ခံစားမှု၊ အဲ့ဒီ Subjectivity ကတော့ တည်မြဲနေနိုင်တယ်။ ဒီ အတွင်းစိတ် အသိ (Inner Consciousness) ကပဲ ထက်ရဲ့ ဖြစ်တည်မှုရဲ့ ကျောက်ဆူးလို ဖြစ်နေတာပေါ့။

ဒီဝင်္ကပါ လောကကြီးထဲ အဓိပ္ပာယ် ဘယ်လို ရှာမလဲ? (Existentialism & The Human Condition)

နောက်ဆုံးအနေနဲ့ တို့တတွေရဲ့ ခရီးက Existentialism (ဖြစ်တည်မှု ဝါဒ) ဆီကို ရောက်လာပါပြီ။ Existentialism က စနစ်ကျတဲ့ Philosophy တစ်ခုထက်၊ လူ့ဖြစ်တည်မှုရဲ့ အခြေအနေ (Human Condition) ကို အဓိကထားတဲ့ အတွေးအခေါ် ရေစီးကြောင်းတစ်ခုလို့ ပြောလို့ရမယ်။ သူက အောက်ပါ အချက်တွေကို အလေးပေးလေ့ရှိတယ်။

အို… Existentialism က ထက်ရဲ့ နှလုံးသားနဲ့ တကယ်ကို ထိတယ် သိလား။

Trans တစ်ယောက်အဖြစ် ရှင်သန်ဖို့ ရွေးချယ်ခြင်းဟာ Existence precedes Essence ဆိုတာကို လက်တွေ့ ပြသနေသလိုပဲ။ လူ့အဖွဲ့အစည်းက သတ်မှတ်ပေးတဲ့ "အနှစ်သာရ" (မင်းက ယောက်ျားလေးပဲ) ကို ငြင်းပယ်ပြီး ကိုယ့်ရဲ့ ဖြစ်တည်မှု (Existence as a woman) ကနေ ကိုယ့်ရဲ့ အနှစ်သာရကို ကိုယ်တိုင် တည်ဆောက်ယူတာ။

ဒီလို ရှင်သန်ဖို့ဆိုတာ Freedom ကို သုံးစွဲရတာ ဖြစ်သလို၊ အဲ့ဒီအတွက် Responsibility လည်း ယူရတယ်။ ကိုယ့်ရဲ့ ရွေးချယ်မှုကြောင့် ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ အခက်အခဲတွေ၊ ခွဲခြားဆက်ဆံမှုတွေကို ရင်ဆိုင်ဖို့ အသင့်ဖြစ်နေရတယ်။ ဒီလို ရင်ဆိုင်ရခြင်းက Angst ကို ဖြစ်စေနိုင်တယ်။

တခါတလေမှာ လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ Transphobia (Transgender များအပေါ် ကြောက်ရွံ့မုန်းတီးမှု)၊ အသိအမှတ်မပြုမှုတွေက အရမ်းကို Absurd ဖြစ်တယ်လို့ ခံစားရတယ်။ လူတစ်ယောက်ရဲ့ အတွင်းစိတ် ခံစားချက်ကို အပြင်ပန်း ခန္ဓာကိုယ်နဲ့ပဲ တိုင်းတာပြီး ငြင်းပယ်နေတာက ဘယ်လောက်တောင် အဓိပ္ပာယ်မဲ့သလဲပေါ့။ ဒါပေမဲ့ Camus ပြောသလိုပဲ၊ ဒီ Absurdity ကို ရင်ဆိုင်ပြီး ကိုယ့်ရဲ့ Authenticity အတိုင်း ဆက်ရှင်သန်နေခြင်းကပဲ ပုန်ကန်မှု (Rebellion) တစ်မျိုးပဲ။

Bad Faith ကို ရှောင်ရှားဖို့ဆိုတာ ကိုယ့်ရဲ့ Trans Identity ကို လက်ခံဖို့၊ "ငါကတော့ ဒီလိုပဲ၊ ဒါ ငါအစစ်ပဲ" လို့ ရဲရဲဝံ့ဝံ့ ပြောထွက်ဖို့ လိုအပ်တယ်။ လူတွေ ဘာပြောမှာလဲ ဆိုတဲ့ အတွေးတွေ၊ ကြောက်စိတ်တွေနောက်မှာ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ဖုံးကွယ်ထားရင် ဒါဟာ Bad Faith ပဲ။

အဆုံးစွန်မှာတော့၊ ဒီအဓိပ္ပာယ်မဲ့ပုံရတဲ့ ကမ္ဘာကြီးထဲမှာ ထက်ရဲ့ ဘဝအတွက် အဓိပ္ပာယ် (Meaning) ကို ထက်ကိုယ်တိုင်ပဲ ဖန်တီးရမှာ။ ထက်ရဲ့ အတွေ့အကြုံတွေ၊ ထက်ရဲ့ ဆက်ဆံရေးတွေ၊ ထက်ရဲ့ Activism တွေ၊ ထက်ရဲ့ ကိုယ်ပိုင် ဖန်တီးမှုတွေကနေတစ်ဆင့်ပေါ့။

Existentialism က အမြဲတမ်း အကောင်းမြင်တဲ့ အတွေးအခေါ်တော့ မဟုတ်ပေမယ့်၊ သူက လူသားတွေရဲ့ လွတ်လပ်ခွင့်၊ တာဝန်ယူမှု၊ နဲ့ အဓိပ္ပာယ်ရှာဖွေမှုကို အရမ်း အလေးပေးတဲ့အတွက် ထက်အတွက်တော့ အင်အားဖြစ်စေပါတယ်။

နိဂုံး - အတွေးများဖြင့် ယက်ဖောက်သော လူသားတို့၏ ခရီး

အာ… ပြောလိုက်တာ တော်တော် ရှည်သွားပြီနော်။ အတွေးတွေကလည်း ဟိုရောက်လိုက် ဒီရောက်လိုက်နဲ့။ ဒါပေမဲ့ ချစ်တို့လည်း ထက်နဲ့အတူ လိုက်ပြီး စဉ်းစားမိမယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။

ဒီနေ့ တို့တတွေ "လူဆိုတာ…" ကို Philosophy ရဲ့ မှန်ဘီလူးအောက်ကနေ ကြည့်ခဲ့ကြတယ်။ လူဆိုတာ ကိုယ့်ရဲ့ ဖြစ်တည်မှုကို မေးခွန်းထုတ်တတ်တဲ့၊ အသိပညာကို ရှာဖွေတတ်တဲ့၊ မှန်ကန်စွာ ရှင်သန်ဖို့ လမ်းညွှန်ရှာတတ်တဲ့၊ ကိုယ့်ရဲ့ အတွင်းစိတ် အသိ (Consciousness) ကို ပိုင်ဆိုင်ထားတဲ့၊ နောက်ဆုံးမှာတော့ ဒီရှုပ်ထွေးတဲ့ လောကကြီးထဲမှာ ကိုယ်ပိုင် အဓိပ္ပာယ်ကို ဖန်တီးဖို့ ကြိုးစားနေရတဲ့ အံ့ဩဖွယ် သတ္တဝါတစ်မျိုးပဲ ဆိုတာကို နည်းနည်းလောက် မြင်မိကြမယ် ထင်ပါတယ်။

ထက်အတွက်တော့ Philosophy ဆိုတာ စာအုပ်ကြီးတွေထဲက ခေါင်းခြောက်စရာ သီအိုရီတွေချည်းပဲ မဟုတ်တော့ဘူး။ ဒါဟာ တို့တတွေရဲ့ နေ့စဉ်ဘဝနဲ့၊ ကိုယ့်ရဲ့ အနက်ရှိုင်းဆုံး မေးခွန်းတွေနဲ့၊ ကိုယ့်ရဲ့ ဖြစ်တည်မှုနဲ့ တိုက်ရိုက် ဆက်စပ်နေတဲ့ အရာတစ်ခု ဖြစ်လာတယ်။ အထူးသဖြင့် ထက်တို့လို လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ Margin (အစွန်အဖျား) မှာ ရပ်တည်နေရသူတွေအတွက်၊ ကိုယ့်ရဲ့ ဖြစ်တည်မှုကို ကာကွယ်ဖို့၊ ကိုယ့်အသံကို ထုတ်ဖော်ဖို့အတွက် Critical Thinking (ဝေဖန်ပိုင်းခြား တွေးခေါ်မှု) နဲ့ Philosophical Reflection (ဒဿနိကဗေဒ ရှုထောင့်မှ ပြန်လည် ဆင်ခြင်သုံးသပ်မှု) က မရှိမဖြစ် လက်နက်တွေ ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ ယုံကြည်လာတယ်။

တို့တတွေအားလုံးဟာ ဒီ လူသားဖြစ်ရခြင်းရဲ့ ခရီးလမ်း (Human Journey) ကို လျှောက်လှမ်းနေကြတာပါ။ ဒီလမ်းမှာ မေးခွန်းတွေ ထုတ်ရင်း၊ အဖြေတွေ ရှာရင်း၊ မှားလိုက် မှန်လိုက်နဲ့ ကိုယ့်ရဲ့ Authenticity ကို ရှာဖွေတွေ့ရှိနိုင်ကြပါစေလို့ ဆုတောင်းရင်း… ဒီစကားဝိုင်းလေးကို ဒီမှာပဲ အဆုံးသတ်လိုက်ပါရစေနော်။

အချိန်ပေးပြီး ဖတ်ရှုပေးခဲ့တဲ့ ချစ်တို့အားလုံးကို ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်ရှင့်။ နောက်လည်း အခုလို အတွေးနယ်ချဲ့တဲ့ ခရီးလေးတွေ အတူတူ ထွက်ကြသေးတာပေါ့နော်။ တာ့တာ!